facebook

ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - Header Section

ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - Main Section

ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - Main Component

Η κρυφή πολιτικότητα του τοπίου

Η επιλογή, από μια καλλιτέχνιδα, να εκφρασθεί εικαστικά μέσω της τοπιογραφίας, είναι –κατά πρώτη εντύπωση– μια κίνηση που χαρακτηρίζεται από την ανάγκη της αποδοχής ή/και της βεβαιότητάς της.

 Όλα αυτά, όμως, είναι μια αίσθηση. Και μόνο. Μια φευγαλέα, πρόχειρη και προφανώς επιπόλαιη εκτίμηση για το τι μας απεικονίζει η Ιωάννα Κωνσταντίνου. Γιατί πέρα από εικόνες, συνολικές ή μεμονωμένες, υπάρχουν και τα νοήματα. Και είναι αυτά, που μας ενδιαφέρουν και μας αφορούν: εμάς, ως θεατές, και την ίδια, ως δημιουργό.

 Ωστόσο, υπάρχει η δύναμη της εικόνας, που συναρπάζει «εαυτούς και αλλήλους» και επιλέγεται από τη ζωγράφο ως το κατεξοχήν όχημα έκφρασης και διατύπωσης.

 Αλήθεια, σήμερα, πόσο θα συγκλονιζόταν ένα φιλότεχνο κοινό, από μια έκθεση με θέμα τη “Σχολή της Barbizon”; Πιθανότατα ένας πολύ μικρός αριθμός, εκτός των ειδικών (καλλιτεχνών και θεωρητικών), λόγω ενδιαφέροντος. Αυτή η ρητορεία, όμως, είναι αναγκαία, διότι αφορά σε τοπία, τα οποία –ωστόσο– στην εποχή τους προκάλεσαν θεματογραφικά, αλλά και ως στάση ζωής, κυρίως.

 Μήπως, το ίδιο, συμβαίνει και εδώ; Διότι,

 ―  δεν βλέπεις θάλασσες,

 ―  ούτε λουσμένα στο φως σπιτάκια, χαμένα στην απεραντοσύνη των γεωγραφικών μεγεθών.   

 ―  ούτε ονειρικά ηλιοβασιλέματα, που γαληνεύουν

      πλαγιές.

 ―  καθόλου, τέλος, όψεις παλιών ή νέων πόλεων, ως

      αποδείξεις καλλιέργειας και πολιτισμού.              

 Οι σαφείς απορρίψεις συγκεκριμένων απεικονιστικών επιλογών, δεν υποψιάζουν, όμως, το ‘ακροατήριο’. Διότι, απλά παρασύρεται (αφού αυτό, ακριβώς, συμβαίνει) σε μια πανδαισία, πολλών και διαφόρων χρωμάτων και σχημάτων.

 Αλλά είναι όντως μια πανδαισία; Υπάρχει σαγήνη, χαρά, ανύψωση, εξιδανίκευση;

 Εκείνο το παλαιό ποίημα, του Ιω. Πολέμη, «Τι είναι η πατρίδα μας;», είναι ένας απόηχος που στριφογυρίζει στο μυαλό μας, από τότε που πηγαίναμε σχολείο και διαμόρφωνε ταυτότητες: κοινωνικές και πολιτιστικές.

 Για δείτε όμως –τώρα– πώς, επίσης, τα τοπία είναι διανοητικές κατασκευές, αλλιώς δεν είναι τοπία, αλλά απλές, τυχαίες και αδιάφορες αποτυπώσεις.

 Και αν σας πει, κάποιος/α, ότι και αυτά τα τοπία είναι μεν τοπία, αλλά κατά τι φανταστικά; Με άλλα λόγια, τι θα λέγατε και πώς θα αντιδρούσατε σε εμπνεύσεις βασισμένες στη φύση, που δεν είναι πιστά αντίγραφά της;

 Μα τότε τι εννοούν και τι σημαίνουν αυτές οι αναπαραστάσεις; Ας μην ξεχνούμε ότι «άλλο γαρ εστίν η εικών και άλλο το εικονιζόμενο».

 Η διαχρονικότητα των ερωτημάτων, όπως και η επανάληψή τους, συνεπάγεται την εγκυρότητά τους. Με άλλα λόγια, ανάλογα με την περίοδο και την εποχή, φαίνεται να επανέρχονται ομοειδή ζητήματα, τα οποία με τη σειρά τους απαιτούν σχετικές και όχι απόλυτες απαντήσεις. Για παράδειγμα, η επιστροφή σε μια φύση, όπως αυτή που βλέπουμε στους πίνακες αυτής της έκθεσης, που είναι αμόλυντη, απάτητη, αταξινόμητη και ίσως-ίσως άγνωστη, τι συνδηλώσεις θα μπορούσε να προκαλέσει; Πόση απελευθέρωση μπορεί να υποκρύπτει; Και τι αξιολογική πρόταση αχνοδιακρίνεται για όλους εμάς;

 Ένα προβαλλόμενο τοπίο διαθέτει τη χάρι και τη δύναμη, ώστε με τους αποκλεισμούς των όσων δεν περιλαμβάνει, να λειτουργεί ως ένα, άλλο, πρόταγμα. Και γνωρίζουμε όλοι, ότι είναι η κατεξοχήν αφορμή-συνθήκη για να εκφρασθεί καλλιτεχνικά μια δυσφορία, μια διαμαρτυρία, μια δυσανεξία, χωρίς να ενοχληθεί κάποιος/α, σε ένα αρχικό επίπεδο.

 Εννοείται ότι στη συνέχεια ακολουθούν διερωτήματα και απορίες, που θα απαντηθούν ανάλογα με την αντίληψη, την ευαισθησία και την ένταση της ανάγκης για ελευθερία του κάθε θεατή.


Κωνσταντίνος Μπάσιος

Ιστορικός Τέχης - Πολιτικός Επιστήμων

Εργαστήριο Πολιτικής Επικοινωνίας του Πανεπιστιμίου Αθηνών

ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - Bottom info